Post ten dedykuję blogerce Salonu24.pl “Kathrinna”. Rozpoczęty przez nią warsztat technik poetyckich” Gra szklanych kamieni” trochę przygasł – ze względów na problemy techniczne. Gdyż nie da rady kontynuować kilku rozmaitych problemów pod jednym postem w komentarzach. Kilka miesięcy temu obiecałem Kathrinn i komentującym tekst o technikach psalmistycznych we współczesnej poezji. Więc tekst już jest - w przyrodzie nic nie ginie. Jednocześnie minimum tego, co można było napisać o Erneście Cardenalu i użyciu przez niego technik psalmistycznych w nowoczesnej poezji – wygląda jak poniżej. I nie da rady zmieścić go w komentarzu pod „Grą szklanych kamieni” na blogu Kathrinn - psychologia.salon24.pl. Dlatego zamieszczam go tutaj – mimo, że należy estetycznie i etycznie do dyskusji i tekstów zamieszczonych pod „Grą szklanych kamieni”
http://psychologia.salon24.pl/99684.html
Dziękuję też Kathrinn za cierpliwość, ale tekst już jest:) Jedziemy:
Salmo1
Bienaventurado el hombre que no sigue las consignas del Partido
ni asiste a sus mítines
ni se sienta en la mesa con los gangsters
ni con los Generales en el Consejo de Guerra
Bienaventurado el hombre que no espia a su hermano
ni delata a su compañero de colegio
Bienaventurado el hombre que no lee llos anuncios comerciales
ni escucha sus radios
ni cree en sus slogans.
Será como un árbol plantado junto a una fuente.
Moja wersja:
Psalm 1
Szczęśliwy mężczyzna który nie realizuje tez Partii
ani nie uczestniczy w jej komitetach
i nie siedzi przy stole z gangsterami
ani z generałami wśród Wojennej Grandy
Szczęśliwy mężczyzna, który nie szpieguje brata
i nie kapuje swojego kolegi ze szkoły
Szczęśliwy mężczyzna który nie czyta ich handlowych reklam
ani nie słucha ich radia
ani nie wierzy w ich slogany
Będzie jak drzewo rosnące przy fontannie
Przekład polski z art.poema:
Błogosławiony który nie śledzi wskazań Partii
ani nie uczestniczy w jej zgromadzeniach
nie zasiada do stołu wespół z gangsterami
ani z Generałami wśród Wojennej Rady
Błogosławiony który nie szpieguje brata
i nie donosi na swego kolegę ze szkoły
Błogosławiony który nie czyta ogłoszeń handlowych
nie słucha ich rozgłośni
nie wierzy w slogany
Będzie jakoby drzewo wyrosłe u zdroju
Przekład poetki i znakomitej tłumaczki poezji latynoamerykańskiej Krystyny Rodowskiej:
Psalm 1
Błogosławiony człowiek, który nie słucha haseł Partii
i nie chodzi na jej zebrania
nie zasiada do stołu z gangsterami
ani z generałami na Radzie Wojennej
Błogosławiony człowiek co nie szpieguje brata swego
i nie donosi na kolegę za szkoły
Błogosławiony człowiek co nie czyta reklam
I nie słucha ich przez radio
Nie wierzy w slogany
Ten będzie jak drzewo posadzone przy źródle
Przekład z oryginału hebrajskiego ks. profesora dr hab. S Łacha z KULowskiej Szkoły Biblijnej:
Psalm 1 „Droga do szczęścia”
Szczęśliwy mąż,
Który nie postępuje za radą bezbożnych,
Ani nie staje na drodze grzeszników,
Ani też nie zasiada na zebraniach szyderców,
Ale upodobanie ma w prawie Jahwe
I nad jego prawem rozważa we dnie i w nocy.
Będzie on jak drzewo zasadzone nad strumieniami wód
Pierwszy polski przekład z Biblii Leopolity - przekład katolicki z języka łacińskiego tzw. Wulgaty :
Psalm Dawidów 1
Błogosławiony tho mąż który nie odszedł za radą przewrotnych
ani theż na drodze grzeszników nie stanął
y na stolicy pośmiewców nie siedział
i owszem w zakonie Pańskim mysl i wola iego
y będzie rozmyslał wednie iteż w nocy zakon iego
a będzie jako drzewo kthore wszczepione jest przy cieknących wodach
Biblia Brzeska, kalwińska:
Psalm 1
Sczesliwy iest then człowiek
ktory nie chodził w radzie niepobożnych
a nie stanął na drodze grzesznych
ani siedział na stolicy pośmiewcy
ale w zakonie Pańskim jest chuć jego
a w nim rozmysla we dnie y w nocy
a będzie iako dzrewo wsadzone nad strumieniem wod
Uzasadnienie mojej wersji. Najpierw o Cardenalu, współczesnym świecie i Psalmach w ogólności
Zacznę od tego, że w 1977 roku w sierpniu/wrześniu zrezygnowałem z wakacji – a byłem już po absolutorium – i poświęciłem się własnym studiom: nad pracą magisterską (hermeneutyka), i poezją. Spędzałem całe dnie w bibliotece KUL: mojej bibliotece tematycznej i czytelni czasopism, fantastycznie wyposażonej, w której były ówcześnie czasopisma ze wszystkich kontynentów, wszystkich religii, wszystkich opcji politycznych, nawet wszystkie tygodniki z 49 polskich województw. Przeglądają wszystkie czasopisma na regałach ( a było ich ponad 1000 tytułów) trafiłem na emigracyjną „Oficynę Malarzy i Poetów” wydawaną w Londynie. I na wiersze księdza Ernesto Cardenala stylizowane na Psalmy biblijne i będące bardzo ostre politycznie. Byłem zachwycony tą lekturą, która była przeciwko ówczesnej cenzurze w Nikaragui, ówczesnej zdziwaczałej i antyludzkiej formie kapitalizmu w tym kraju i operetkowej władzy.
Zainteresowałem się też samą postacią tego księdza: był jezuitą z Nikaragui i prowadził wspólnotę dla chłopów nikaraguańskich w Solentiname. Władze w Nikaragui z ustrojem dyktatorskim generała Somozy nie mogły tolerować tej niezależnej wspólnoty: zniszczono ją, spalono, o. Cardenal musiał emigrować.
W tym samym wrześniu 1977 w tej samej bibliotece, przez miesiąc napisałem tom poezji pod tytułem „Uśmiecha się do czarnej alei”, w którym jeden z wierszy miał tytuł „Wiersz otwarty do ks. Ernesto Cardenala”. Po sierpniu 1980 roku udało się go opublikować w jednym z tytułów tygodniowych prasy katolickiej w Warszawie. Naczelnym redaktorem był tam wtedy Sławomir Siwek zaangażowany mocno w Solidarność – mogłem bez pudła publikować. Sam tom – i proszę tutaj czytelników o wybaczenie, naprawdę nie idzie tutaj o moją osobę – bardzo dobrze ocenił wtedy Konstanty Pieńkosz z tygodnika „Literatura”. Niestety- zaangażowałem się w „Solidarność” w 1980 roku i nie było czasu na publikacje, potem w latach 1982-1989 nie publikowałem na znak protestu przeciwko stanowi wojennemu. W najbliższych miesiącach opublikuję wersję elektroniczną na moim blogu założonym specjalnie do tego celu. To tyle jeśli idzie o mój wiersz o Cardenalu.
Technika psalmistyczna Cardenala
Zacznę od tego, że Psalmy są utworami do śpiewania, to nie jest tylko i wyłącznie tekst poetycki. Więc mają swój „zaśpiew” – jak gdyby linię melodyczną wpisaną w swoją gramatykę i strukturę. Dalej – wytrawny czytelnik Psalmów zdaje sobie doskonale sprawę z tego, że bez względu na formę: czy to krótszą, czy dłuższą – Psalmy mają „tę samą melodię”. Inaczej – ten sam charakterystyczny timbr, sposób rozwiązywania problemów poetyckich, estetycznych i artystycznych. Są tam więc i rytmy, rymy, wezwania do Boga, lamentacje, przedkładanie Bogu swojego nieposzlakowanego życia pod „rozważenie”.
Są tam też ciągłe odniesienia do ówczesnego społeczeństwa, jest tam przeprowadzona jego krytyka – jego ówczesnych patologii ekonomicznych, politycznych, religijnych. Są tam silne i daleko idące oskarżenia klasy politycznej, władzy religijnej i poszczególnych grup społecznych, wraz z oskarżeniami o powodowanie biedy, politycznego ucisku i religijnych szykan. Autor Psalmów idzie tutaj za radykalną tradycją proroków Starego Testamentu, dla których materialna ostentacja kobiet klasy posiadającej była warta tyle co „krowy Baszaanu”.
Wszystkie te elementy zawierają XX-wieczne Psalmy Ernesto Cardenala: są radykalnym oskarżeniem wszystkich warstw biernego społeczeństwa, klasy wyzyskiwaczy i politycznej dyktatury wraz z ich gorliwymi służącymi. Radykalizm ewangeliczny – opowiedzenie się po stronie „ubogich” i „prześladowanych” a więc kontynuujący sprzeciw proroków judaistycznych wobec wszelkiej tyranii – jest cały czas obecny. Inteligentną sztuczką, zabiegiem formalnym a jednocześnie znakomitą adaptacją tego radykalizmu ewangelicznego jest „przekład” Psalmów na język współczesny i zastosowanie ich do współczesnych politycznych, gospodarczych i społecznych realiów. I takie są psalmy Cardenala.
Psalmów Cardenala w całości w Polsce nie wydano. Kościół katolicki mając całą sieć wydawniczą nigdy nie opublikował poezji tego jezuity. Czy dlatego, że Cardenal został ministrem kultury w rządzie sandinistowskim – po rewolucyjnym obaleniu Somozy? Możliwe, że dlatego. Uważny obserwator zauważył jednak, że podczas pielgrzymki Jana Pawła II do Nikaragui w 1980 roku – minister Ernesto Cardenal podczas prezentacji papieżowi członków rządu rewolucyjnego – całuje papieża w rękę. Uznaje w ten sposób jurysdykcję Papieża nad sobą jako członkiem Societas Iesu, Zakonu Jezuitów. I okazuje obowiązujący szacunek.
Ale i inne oficyny wydawnicze niekatolickie też nie opublikowały Psalmów Cardenala. Ale nie tylko Cardenala – po 1989 roku nie opublikowano całej masy poetów ze wszystkich kontynentów. Za tę lukę kulturowo-cywilizacyjną, kulturowy analfabetyzm społeczeństwa karmionego infantylną papką amerykańskiej komercji Fiki Miki - przyjdzie nam zapłacić olbrzymią cenę.
I o przekładzie kilka zdań
Dokonałem go rozporządzając oryginałem hiszpańskim, przekładem polskim z art.poema, oraz czytając po raz któryś polskie przekłady tego psalmu: z Biblii Gdańskiej – pierwszego przekładu z XVI wieku na język polski (protestancki), oraz katolickiego przekładu wybitnego znawcy Psalmów ks. Stanisława Łacha z KUL. Czy można nazwać ten przekład trawestacją? Można.
A – nawiązałem do polskich warunków z lat 70-tych XX stulecia, okresu dyktatury proletariatu czyli PZPR i użyłem nazwy „komitety partyjne”
B – użyłem pojęcia Wojenna Granda dlatego, że w oryginale jest gra słów: „gangster-generales-guerra” . Powinno być ”Rada Wojenna” co na dodatek byłoby kontekstowo bliskie stanowi wojennemu w Polsce. Ale po pierwsze było to użyte ileś lat wcześniej, po drugie – oddaje grę dźwiękowa zastosowaną przez Cardenala, po trzecie – wzmacnia trochę polskie znaczenie gry słów „gangsterzy-generałowie-wojenna rada” przez „grandziarzy” i „Grandę”.
C. użyłem pojęcia „przy fontannie” jako oddającą bardziej współczesny obraz człowieka szczęśliwego, błogosławionego przez Boga. Pojęcie „zdrój” jest bowiem tożsame za źródłem, natomiast strumienie (jak i zdrój) są daleko za miastem czy osiedlami ludzkimi. Natomiast sam sens pojęcia „błogosławiony” czyli „szczęśliwy” oznacza, że dany człowiek wierny Bogu i Jego Prawu jest w stanie łaski – będąc jednocześnie w społeczeństwie, często anonimowy.
Tekst oryginalny E. Cardenala:
http://www.dariana.com/Panorama/Cardenal.html
Przekład polski za Poema.art.pl
http://www.poema.art.pl/site/itm_95468.html
Ernesto Cardenal w Wikipedii
http://en.wikipedia.org/wiki/Ernesto_Cardenal
Biogram Ernesto Cardenala
http://www.uhmc.sunysb.edu/surgery/cardenal3.html
Hasło Psalmy w Wikipediach
http://pl.wikipedia.org/wiki/Księga_Psalmów
Wykaz wszystkich polskich przekładów psalmów w Wikipediach
http://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_przekłady_Psalmów
Wszystkie hasła dot.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Polskie_przekłady_Biblii
reprint Biblii Gdańskiej, przekład protestancki
http://www.bibliagdanska.pl/biblia.php?d=Stary%20Testament&k=Psalmy&r=1
Wikiźródła – wygodna do czytania
http://pl.wikisource.org/wiki/Biblia_Gdańska
Nowa Biblia Gdańska wraz z bardzo dobrym komentarzem wprowadzającym i objaśnieniami filologicznymi wydana i przełożona przez Śląskie Towarzystwo Biblijne – pod objaśnieniem i komentarzem rozpoczyna tekstem PSALM 1
http://www.biblest.com.pl/stb/stest/psalmy/psalmy.html
Biblia Brzeska – jeden z pierwszych na świecie przekładów Biblii na języki nowożytne. Kalwini polscy, 1563. Tłumacz(e) Grzegorz Orszak, Pierre Statorius, Jean Thenaudus, Jan Łaski, Jerzy Szoman, Jakub Lubelczyk, Szymon Zacjusz (Żak), Andrzej Trzecieski, Marcin Krowicki, Grzegorz Pawełtach i inni z oryginału hebrajskiego, greckiego i Wulgaty
http://pl.wikipedia.org/wiki/Biblia_Brzeska
Biblia Brzeska w Polskiej Bibliotece Internetowej. W Nawigację wpisz strona 611http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=41030&s=1
Biblia Leopolity – pierwszy polski przekład katolicki z łacińskiej Wulgaty w Polskiej Bibliotece Internetowej. W Nawigację wpisz strona 527
http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=40996&s=1
o Biblii Leopolity Wikipedia
http://pl.wikipedia.org/wiki/Biblia_Leopolity
Przekład z oryginału hebrajskiego
Psalmy, opr. ks. Stanisław Łach: Pallotinum 1986, 101
Biblia Warszawska – protestancka
http://pl.wikipedia.org/wiki/Biblia_Warszawska
Polski wybór poezji Ernesto Cardenala
Ernesto Cardenal, Poematy: Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980
O społecznym wymiarze pism prorockich Erich Fromm: Posiadanie i bycie w Starym i Nowym Testamencie oraz w pismach mistrza Eckharta. Stary Testament: Mieć czy być ?, Dom Wydawniczy Rebis, wydanie IV, Poznań 2000, 98-120.
jiddysz w wiki
http://yi.wikipedia.org/wiki/ספר_תהילים
Przekład Cylkowa – niestety ja nie mogę wejść, może inni będą mieli szczęście
http://pl.wikipedia.org/wiki/Izaak_Cylkow
Posłuchajmy oryginału:
procedury dojścia do wersji głosowej hebrajskiej: część 1 /lub kliknij od razu na część 5/
Wyszukaj w Wikipedii.pl hasło: Nowy Testament, Współczesny Przekład lub wpisz adres w wyszukiwarkę:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Nowy_Testament,_Współczesny_Przekład
przejdź na sam dół strony i wyszukaj w ”Linki zewnętrzne”: „Współczesny przekład w wersji dźwiękowej” i kliknij na link – otrzymasz adres:
część 2
http://www.audioscriptures.org/files/0157/NT/NT.html
część 3
kliknij na napis na stronie: Old Testament i wyskoczy link o adresie:
http://www.audioscriptures.org/OT-list.html
część 4
kliknij na Hebrew Old Testament i otrzymasz adres;
http://www.audioscriptures.org/files/0123/OT/OT.html
część 5
Wersja hebrajska głosowa: przesuń ekran myszką w dół i poczekaj aż pojawi się TSPlayer -wyszukaj w spisie treści „Psalmy Chapter 1” włącz i słuchaj
http://www.audioscriptures.org/files/0123/OT/OT.html
