gałązka akacji, za: Wikimedia Commons:Botanical Magazine Plate 302 Vol.9, 1795, autor: Wiliam Curtis.
Na przełomie lat 60-tych i 70-tych awangardowa młodzież w Galicyjskim Przemyślu odkryła dla siebie - leżące obok cmentarza komunalnego - zapuszczone cmentarze żydowski oraz cmentarz wojskowy z I wojny światowej. Nikt nie palił tam świeczek – żydzi pewnie bali się ujawnienia swojego pokrewieństwa z pochowanymi tam ich krewnymi; a na cmentarz z okresu I wojny trzeba było przedzierać się przez krzewy i chaszcze. Daliśmy sobie radę i z chaszczami:)
I tak pamiętaliśmy o tych, o których nikt nie pamiętał. To był punkt naszego honoru.
Czasy się zmieniły, na cmentarzu żydowskim w Przemyślu pięknie odnowionym można podziwiać m.in. grób posła galicyjskiego, socjalisty i przemyślanina Henryka Liebermana. Odnowiono też cmentarz z I wojny.
Ale...Czy obecne czasy są aż tak piękne jak wtedy marzyliśmy, kilkunastoletnia bohema i awangarda artystyczna. Potem, w 1968, i po stanie wojennym rozjechaliśmy się po świecie...
Więc tak na wszelki wypadek wolę znów zapalić świeczkę na poetyckim wspomnieniu Nachuma Bomse piszącego w jiddysz. Przedłużając szczęśliwą młodość, której awanturnicze utopie polityczne nie zdążyły nasączyć lekkim skrzywieniem ust. I odruchem zniecierpliwienia.
To nadal moja Ojczyzna.
Nachum Bomse
Sometimes I Dream
Sometimes I dream: I am a child
My white shirt is flapping wild
And all the grownups laugh.
I run ashamed through streets I do not know,
The wind picks my shirt up from below
And all the grownups laugh.
A Wedding in Harvest Time
It was such a night as this—
I looked out through the window and saw:
wagons standing before the terrace,
father and mother in front,
my brother in his white waist-coat,
and all the neighbors and guests.
Modlitwa mojej matki przed zmrokiem
Niech Twoje światło, Panie, tylko dniowi świeci
A tylko ciemność zachowaj dla nocy.
Niech moja suknia ubogiej kobiety
Spokojnie leży na ławeczce w nocy.
Niechaj w klasztorze umilkną już dzwony,
Mój sąsiad Iwan niech ich nie kołysze,
Niech nocny wiatr odejdzie w inne strony
Żeby dzieciom w kołyskach było jak najciszej.
Niech kury śpią na grzędach, w stajniach konie. Pośrodku ciemnej nocy. Kamień sprzed nogi złodziejowi odejm Żeby nie upadł idąc w ciemnej nocy.
Napełnij niebo w ciemnej nocy ciszą, Błyskawice powściągnij, przytłum gromy, Niechaj rodzące matki ich nie słyszą. Niech nikt nie będzie i w myśli skrzywdzony.
Uchroń od grozy ptaki w czas noclegu Na wysokim drzewie w dzikim lesie. I wód ryczących nie wypuszczaj z brzegów. Niech rzeka w nocy kładek nie uniesie.
Mnie samą chroń od wody, błyskawicy, Przeciw ogniowi bądź mi ku pomocy. Niech moja suknia ubogiej kobiety Spokojnie leży na ławeczce w nocy.
Przekład z jiddisz Czesław Miłosz. Układ wersów: „Mariasz” - http://mariasz.salon24.pl/
„Czas”: grają Klezmerzy „Kroke” z Krakowa na Festiwalu w Urkult w Szwecji.
za: user You Tube „shosh38”.
Do publikacji tej notki zainspirował mnie bloger
„Mariasz” i
„Forum Żydów Polskich”. „Mariasz” w komentarzu pod moim postem o „Akcji 2011 czytajmy Polskich Poetów – napisał tak:
„Kultura jest jedynym znanym antidotum na "zdziczenie obyczajów". W twórczości, w muzykowaniu, w dyskusji o literaturze, plastyce, poglądy polityczne rozmówcy przestają nas interesować. Pojawiają się wspólne więzi.Chętnie poczytałbym jednak nie tylko poetów polskich, lecz także pisujących w innych językach, w innych, lecz z naszych stron. Równolegle. Może...Nuchim Bomse?”.
I wkleił wiersz Bomsego. „Forum Żydów Polskich” z kolei podało link do znakomitych krakowskich klezmerów KROKE. Postanowiłem połączyć te obydwie propozycje w jedną: dać Bomsego co znajdę i ozdobić klezmerami.
Nachum Bomse [1907-1954] publikował po wyjeździe z Polski w nowojorskim znanym i wpływowym do dziś czasopiśmie „Commentary” założonym przez innego Amerykanina żydowskiego pochodzenia, którego rodzice pochodzili z Polski – twórcę ideologii NeoKons - Normana Podhoretza. W „Commentary” ówcześnie jak i teraz publikowali bardzo prestiżowi autorzy amerykańskiej literatury, poezji, eseistyki i nauki. I tak np. w numerze z 1948 roku, w którym Bomse publikował swój wiersz „Something I Dreams” widać nazwisko sławnego i dzisiaj Nathana Glazera.
Nota biograficzna w „Commentary Magazine”, New Yor, USA, podana przy publikacji Bomsego „Weddingin Haarvest Time” ( w tłumaczeniu Google):
Był postacią w kręgach literackich jidysz w Nowym Jorku aż do śmierci w 1954 roku. Born in Galicia in 1907, he came to this country in 1948, and here he added another volume of Yiddish poetry to the five he had already published in Poland between the years 1929 and 1941. Urodził się w Galicji w 1907 roku przybyli do tego kraju w 1948 roku, a tu dodał kolejny tom poezji jidysz do pięciu on już opublikowany w Polska w latach 1929 i 1941 roku. The translation of this poem is by Jacob Sloan. Tłumaczenie tego wiersza jest przez Jakuba Sloan.
http://www.commentarymagazine.com/viewarticle.cfm/a-wedding-in-harvest-time-2117
1948: Linki do wiersza “Sometimes I Dream”, Archiwum ‘Commentary’
http://www.commentarymagazine.com/searcharchive.cfm?year=1948&month=December
http://www.commentarymagazine.com/viewarticle.cfm/sometimes-i-dream-696
1955: publikuje „Ślub w Harvest Time” w ,Commentary’
http://www.commentarymagazine.com/searcharchive.cfm?year=1955&month=March
Wiersz „Modlitwa mojej matki przed zmrokiem” (przekład z jidysz Czesława Miłosza) wielokrotnie publikowano w Polsce w wielu czasopismach. Niewielki wykaz daje Bibliografia Instytutu Badań Literackich:
http://pbl.ibl.poznan.pl/dostep/index.php?s=d_biezacy&f=zapisy&p_dzial=1277
„Modlitwa” w Gościu Niedzielnym
http://www.goscniedzielny.pl/artykularch.php?id=1096547503&nrnr=40&dzien=06&mies=10&rok=2004&okladka=1096885332.jpg&naglkat=kultura
„Ajde jano”:
za: user You Tube „Akvarog”
Noty bibliograficzne o publikacjach N. Bomsego w Polsce
http://www.bn.org.pl/download/document/1234357120.pdf
Bibliografia Polska:
BOMSE Nachum || Nachum Bomze: Borwese
trit. Lider. (Hile un cajchenungen fun M[endl]
Rajf). — Warśe (Warszawa)
1936 „Literariśe Bleter".
(Druk. „Pośpiech") cm 19,5 x 14 s. 95, il. - Alf.
żyd. - Egz. 670.
Na odwrocie k. tyt. nazw. aut.: N. Bomse.-Tł. tyt.:
Bosą stopą.
Poezje.
BN 19536
— || Nachum Bomze: A gast in farnacht. Lider.
(Hile gecajchnt fun Mendl Rajf). — Warśe (Warszawa)
1939 Bibljotek fun Jidiśn PEN-Klub. (Druk.
„Blok"; okł. Druk. „Progress") cm 20,5 x 14,5 s. 45,
nlb. 3, tabl. 1. - Alf. żyd. - Egz. 450.
Na odwrocie k. tyt. nazw. aut.: Nuchim Bomse.-Tł. tyt.:
Wieczorny
gość. Poezje.
BN 19537
— || Nachum Bomze: In teg fun der woch. Lider. —
Lemberg (Lwów)
1929 „Dos Buch". (Druk. „Sztuka")
cm 20,5 x 14 s. 60, nlb. 1. - Alf. żyd.
Na odwr. k. tyt. nazw. aut.: Nuchim Bomse. -Tł. tyt.:
Dni tygodnia.
Pieśni.
BJ, BN, KMT 19538
„Eddie”:
za: user You tube „MelissssileM”
Najwięcej informacji o Poecie, w: „literat.ug.edu.pl:
http://literat.ug.edu.pl/tematy/0007.htm
gra świetny skrzypek Nigel Kennedy [Kraków-Anglia] i Kroke:
za: user You Tube „pycckuexyu“
“Yidish freylekhs”:
za: user You Tube „adamjan71”
skromne hasło N. Bomsego w pl. Wiki:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Nuchim_Bomse
a teraz jeden z najsłynniejszych skrzypków świata Icchak Perlman [USA] i Klezmerzy:
za: user You Tube „yakovsmirnow55”
Oficjalna strona drugiego bohatera notki: krakowscy klezmerzy - zespół Kroke:
http://www.kroke.krakow.pl/html_en/main_en.html
The Sound of Vanishing World”:
za: user You Tube „marmOta”
i na koniec specjalnie dla Czytelników, jeszcze raz, przepięknie zagrane „Ajdejano”:
za: user You Tube „jkrosa”
