Skąd przychodzimy: pokój czy wojna? Cz.2: Jedność Natury

Wyrażam podziękowanie Fundacji Wikimedia za możliwość umieszczenia z jej zbiorów reprodukcji będącej przedmiotem mojego komentarza

Obraz Hanumana, króla małp, w objęciach Boga Ramy: mój komentarz:

Tak jak i poprzednio - obraz ten pochodzi z kultury wedyjskiej. Przedstawia Hanumana, króla małp w objęciach Boga Ramy jednego z największych Bogów wedyjskiego panteonu. To, co oglądamy odnosi się do historii uratowania Ramy przez małpy pod wodzą Hanumana – most zrobiony przez małpy uratował życie Ramy podczas wojny z demonami.

Hanuman ma głowie złoty diadem symbol władzy królewskiej - w diademach często przedstawiani są w ikonografii wedyjskiej bogowie (np. Kriszna). Charakterystyczne oznaczenie czoła ma podobny wzór jak i Ramy – wynika z tego, że kult Hanumana jest związany z kultem Ramy. Nie Boga Śivy – Twórcy Yogi i boga stwarzającego i niszczącego świat w tańcu. Śiva ma oznaczenia poziome. Jak wynika z poprzedniego zdania Hanuman jest otaczany w Wedyzmie boskim kultem, ma swoje świątynie, istnieją ceremonie ku czci Hanumana, pieśni, i olbrzymie niekiedy postumenty sakralne. Bóg-Małpa-Hanuman gwarant zwycięstwa jak się go określa.

Barwa włosów-sierści Hanumana jest biała co jednak jednoznacznie wskazuje na związek z Śivą, a nawet na to, że Hanuman jest jego inkarnacją. Szarfa zielona symbolizuje życie. Odniesienie do Śivy symbolizuje związek pokrewieństwa z synem Śivy Bogiem-Słoniem Ganeśą.

Uważny ogląd obrazu wykazuje inny zdumiewający szczegół: Hanuman zaraz obok szarfy ma przewieszony biały cienki sznur: oznacza to „podwójnie urodzonego” a więc bramina. Bramini są najwyższą kastą w systemie wedyjskim – kastą kapłanów. Celem tej kasty jest zachowanie nieskażonej interpretacji Wed, wiernego odtwarzania starożytnych rytuałów, kształcenie braminów w systemie Gurukul – leśnych uniwersytetów (klasztorów zwanych w Indiach aśramami), kształcenie jako takie i dbanie o rozwój wiedzy i nauki, sztuki, literatury, poezji, etc.. Inicjacji bramińskiej podlegali młodzi bramini w wieku lat 11, po rytualnym ceremoniale otrzymywali cienki biały sznur symbolizujący „drugie narodziny”. Część wedyjskich autorytetów rozumie system kastowy jako otwarty – do kasty bramińskiej należy się nie z powodu urodzenia w rodzinie bramina, a dzięki przymiotom charakteru, wiedzy i praktykowaniu Sanathana Dharma: Odwiecznej Nauki, Odwiecznego Prawa czyli Religii, Wedyzmu. Pogląd taki reprezentuje wymieniony w części 1 „Skąd przychodzimy...” założyciel ruchu Hare Kriszna członek najstarszego zakonu na świecie indyjskich Swamich: Bhaktivedanta Swami Prabhupada. I jak widzimy – również autor omawianego przeze mnie przedstawienia.

Rama – wokół którego postaci i Hanumana osnuto największy objętościowo epos starożytności „Ramajanę” z okresu VI wieku przed n.e. – jest uważany w panteonie wedyjskim za Boga głównego, albo za inkarnację Visznu. Scena jest pokazana na tle lasu, w którym Rama przebywał przez 14 lat. Barwy ciała Ramy są takie same jak i Najwyższej Istoty Kriszny: koloru „granatowej chmury”.

Jedność Natury

Obraz jest opowieścią o jedności człowieka i Natury – jedność ta w Wedyzmie jest traktowana jako dogmat. Odpowiednikiem terminu „dogmat” w naukach jest termin „pewnik”, „aksjomat”. W samej istocie życia, u samych jej podstaw, w samej głębi, nie ma najmniejszej różnicy między wszystkimi żyjącymi istotami. Życie jest takie samo we wszystkich formach życia – a więc człowiek od innych istot żywych różni się tylko formą. Dlatego każda forma życia powinna być szanowana, a zwierzęta niezabijane, lub chronione.

Człowiek nie może twierdzić, że jest najważniejszy wśród wszystkich istot – gdyby tak twierdził musi opiekować się światem Natury, innymi istotami. To, co najmądrzejsze i najsilniejsze musi się opiekować tym co słabe, słabsze. Taka jest logika, nie odwrotnie. Obraz na który patrzymy mówi wyraźnie, że nawet Bóg Rama żyje w przyjaźni z Hanumanem gdyż ten uratował mu życie. Wyraża ta opowieść prawdę, że życie ludzi i zwierząt a szerzej przyrody polega na wzajemnym uzależnieniu, wzajemnej zależności. Przyroda daje nam pożywienie, dzięki wtopieniu w Naturę żyjemy: oddychamy powietrzem, pijemy wodę, jemy owoce, żyjemy dzięki słońcu, etc. Jedna jest Natura, jeden jest kosmos. Rozumując głębiej każda część Natury ma charakter sakralny. Kto rozumie tę Jedność może pretendować do Sanathana Dharma, a dalej – do inicjacji w kastę braminów. Ta ostatnia ma więcej obowiązków od wszystkich innych kast, jest najcięższa, najtrudniejsza, gdyż wiąże się z wiedzą, jej zachowaniem i przekazywaniem w nieskażonej postaci.

Alfabet Natury

Obraz ten jest jednocześnie opowieścią o Alfabecie Natury, inaczej o Języku Natury. Sanskryt starożytny język indyjski, w którym sformułowano „Ramajanę”, w oryginale ma nazwę „devanagari” co znaczy „język bogów”. Zaczyna się od litery A – glif jest w kształcie słońca. A więc język bogów rozpoczyna Słońce. Warto dodać, że kasta braminów rozpoczyna dzień o wschodzie słońca recytując bardzo starą w warstwie dźwiękowej mantrę (pieśń o powtarzalnych tych samych strukturach) Gayatri ku czci boga słońca Savitura.

Obydwaj bogowie-przyjaciele Rama i Hanuman są w lesie, w świecie Natury, stanowią z nią jedność. Jest to też dogmat Wedyzmu. W słynnej rozmowie Rabindranatha Tagore bramina, filozofa, poety i pierwszego azjatyckiego laureata Literackiej Nagrody Nobla z Albertem Einsteinem – w dyskusji o naturze Boga Einstein bronił przed Tagorem stanowiska Transcendencji Boga, Tagore odwrotnie: twierdził, że Bóg jest w Naturze, w Kosmosie, jest Immanentny w świecie. Taki jest Wedyzm: „to, co jest jednym, wieszczowie różnie nazywają” twierdzi jednoznacznie Rg-Veda I, 164. Obraz omawiany ilustruję tę prawdę: Bogiem jest i Hanuman i Rama.

Odczytanie Alfabetu, Języka Bogów jakim mówią do człowieka jest wtopieniem się w Sanathana Dharmę, Odwieczne Prawo.

Pierwsze linijki Ramajany: księga 1 Dzieciństwo, w pięknym przekładzie Anny Rucińskiej . Błogosławieństwa, Inwokacja:

1.   Niech o Wisznu duma, białym niczym księżyc, odzianym w biel,
Jasnolicym, z czworgiem ramion, by bez przeszkód osiągnąć cel!
2.   Kłaniam się Słoniogłowemu, który, jeśli go będą czcić
Twórcy w wszelkim przedsięwzięciu, dzieło spełnić pomoże im.
3.   Niech otoczona jasnym blaskiem Bogini Mowy,
Czteroręka, nosząca różaniec kryształowy,
Książkę oraz papugę w swych dłoniach trzymająca,
Z białym lotosem w dłoni, urodą jaśniejąca,
Biała jak górski kryształ, jaśmin i morska muszla,
Rada wielce, bez końca wciąż mieszka w moich ustach!
4.   Walmikiemu–kukułeczce, która kuka swą słodką pieśń:
„Rama! Rama!”, na gałęziach siedząc wierszy – niech składam cześć!
5.   Ktoś, kto słucha, jak o czynach Ramy ryczy Walmiki–lew
Przemierzając las poezji, ten osiąga najwyższy cel.
6.   Kłaniam się Praczetasowi bezgrzesznemu, co pijąc wciąż
Nektar z morza czynów Ramy, nigdy nie jest syt, święty mąż!
7.   Kłaniam się Synowi Wiatru, dla którego morze to staw,
A rakszasy to komary – klejnotowi najczystszych barw!
8.   Kłaniam się bohaterowi, który Sicie osuszył łzy,
Panu wszystkich małp, przed którym cała Lanka za strachu drży!
9.   Kłaniam się temu synowi Ańdżany,
Który przeskoczył lekko morskie fale,
Po czym zabrawszy od córki Dżanaki
Płomień rozłąki, Lankę nim podpalił.
10.   Czczę syna Wiatru, potomka Ańdżany,
O twarzy żółtej jak patali kwiaty,
O ciele pięknym niczym Złota Góra,
Mieszkającego u stóp paridżaty.
11.   Niechaj się kłaniam potomkowi wiatru,
Który gdy tylko słyszy chwalbę Ramy,
Dłonie złożone przykłada do czoła
I oczy mu się napełniają łzami.
12.   Chylę swe czoło przed potomkiem Waju,
Wodzem małpiego stada, gońcem Ramy,
Pędzącym niczym wicher, jak myśl szybkim,
Wspaniałym, mądrym i opanowanym.
13.   Człowiek, który muszlami swych chciwych uszu
Spija ze czcią dzień po dniu
Z Walmikiego lotosu ust spływający
Powieści o Ramie miód,
Porzuciwszy ten świat nieskończenie
Dręczony przez starość, śmierć,
Ból i niemoc, do wiecznej siedziby Wisznu
Na zawsze udaje się.
14.   Wielbię Ramę ciemnego, w złotej altanie,
Na tronie z klejnotów stu
Siedzącego w pozycji mężów w rydwanie
U drzewa boskiego stóp,
Pośród braci, gdy świętym ascetom prawdy
Najwyższej objaśnia sens,
Wraz z królewną Widehy, kiedy Syn Wiatru
U jego stóp śpiewa pieśń.
15.   Córka ziemi na lewo, z przodu Hanuman,
A z tyłu Sumitry syn,
Po dwóch bokach Siatrughna oraz Bharata,
A z czterech stron w kręgu tym
Wibhiszana, Sugriwa, książę Angada
I Dżambawan chylą się,
W środku Ramę ciemnego, cudnej urody
Jak lotos błękitny czczę.
16.   Święta rzeka Ramajany, z Walmikiego płynąca gór,
Wpadająca w morze Ramy, niech oczyści świat strugą wód!
17.   Pokłon, pokłon Ramie z Lakszmaną przy boku
I córce Dżanaki, jego boskiej żonie,
Pokłon Rudrze, Indrze, Jamie i Wiatrowi,
Pokłon Księżycowi i Słońcu w bóstw gronie!

Żródło tekstu oraz dalsze części Ramajany:
http://indie.prv.pl/
Dział: Perły literatury, Epopeje i Purany, pozycja 2: Ramajana

Stronę tę i przekłady tam znajdujące się polecam czytelnikom. Sam korzystam często z przekładu „Bhagavad gity” Anny Rucińskiej [Wydawnictwo Sawitur, Warszawa 2002] zawierającego cenny komentarz do Gity autorstwa Madhusudany Saraswatiego pt. Guthaarthadipika

Rama i Hanuman symbolizują Vedy – objawienie Wedyjskie

Pismami objawionymi Sanathana Dharma są Vedy, w języku polskim: Wedy. Weda znaczy wiedza. Wed jest cztery: Yajur, Sama, Artharva i Rg.
Najważniejsza jest Rg-Veda. W słynnej części X, 129 znajduje się pierwszy w historii ludzkiej cywilizacji tekst spekulatywny filozoficznie, inaczej – o wysokim stopniu wyrafinowania intelektualnego. Tekst ten, którego początkowe wersy zaraz przytoczę opowiada o ważnej funkcji Tego, co powstało na początku a zwanego w tym tekście Jednym. Funkcja ta tożsama jest w Rg-Vedzie z jego definicją. Definicją tą był oddech:

Hymn 129: nasadiyasukta – nie było niebytu

Nie było niebytu i nie było bytu
Nie było atmosfery ani nieba, które dalej:
Czyż się poruszało? Gdzie? Pod czyją pieczą?
Czyż była woda, głębia niezbadana?

Nie było śmierci, nie było nieśmiertelności wówczas,
Nie było odróżnienia dnia od nocy,
Oddychało bez powiewu swą możnością to jedno,
Oprócz niego, zaiste, czegoś innego nie było...

Tekst ten podaję w przekładzie F. Tokarza [ Z filozofii indyjskiej kwestiewybrane Część 2, Lublin 1985, 105-106], z zaznaczeniem, że całkowicie nie zgadzam się z interpretacją hymnu zamieszczoną na stronach 97-108.Doceniam jednocześnie olbrzymi wysiłek jaki podjął profesor Tokarz dla zrozumienia tekstu, cytuję: „ośmielam się przedstawić moją własną interpretację hymnu, do której doszedłem przez wiele rozważań...między innymi przez nauczenie się go na pamięć w oryginalnym języku Rigwedy, przez codzienne odśpiewywanie hymnu z uwzględnieniem akcentów wedyckich i wsłuchiwanie się w niego” [jw., 98-99]. Trudności przed którymi stanął prof. Tokarz były jednak dość niezwykłej natury: język wedyjski starszy od sanskrytu jest tak samo martwy i nie używany. Słuchałem w 1973 roku tekstu wedyjskiego w wykonaniu dr Leona Cyborana: odniosłem wtedy wrażenie i jestem mu wierny do dziś, że język wedyjski jest strasznie archaiczny i niósł znaczenie razem z dźwiękiem. Inaczej: dźwięk sam w sobie niósł znaczenie tak jakby sam był znaczeniem. Wrażenie dość niesamowite...

Oddech, zwierzęta, słońce, księżyc – jako Alfabet poza słowami

Kultura indyjska poza Językiem Bogów ma też inne języki. Jednym z nich jest Alfabet Yogi – tutaj Yogi Ha-Tha. Popularnej hatha-jogi.

Ha i Tha znaczy słońce i księżyc, Yoga - ćwiczenie. Współczesnym mistrzem hatha-jogi jest Iyengar, który uczył jej wielu sławnych ludzi m.in. słynnego skrzypka Yehudi Menuhina (aż Menuhin zaczynał swoje koncert staniem na głowie!). Hatha-joga jest złożona z wielu statycznych pozycji zwanych asanami, z których większość ma nazwy zwierząt i jest związana ze światem przyrody. Panem Yogi jest Bóg Śiva – a jego inkarnacją jest dzisiejszy bohater Hanuman. Wszystkie asany tworzą język, opowieść jogina o Naturze.

Popatrzmy na demonstrację Alfabetu Yogi - wśród pięknie oświetlonej słońcem przyrody - wykonywanego w 1938 roku przez Iyengara, a potem na współcześnie wykonaną przez niego demonstrację oddechu: